Nhật Bản là một trong những quốc gia có tuổi thọ cao nhất trên thế giới với độ tuổi trung bình 87.74 ở nữ giới và 81.64 ở nam giới. Vậy bí quyết sống lâu và khỏe mạnh của họ là gì? Do chế độ ăn uống, tập luyện, thực phẩm chức năng hay vì lí do nào khác? Ở bài viết này, IIMS Việt Nam sẽ cùng các bạn tìm hiểu.
Dựa vào số liệu của OECD (Organization for Economic Cooperation and Development – Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế) năm 2016, trong nhóm G7 (Group of Seven – 7 đại cường quốc có nền kinh tế công nghiệp phát triển với kĩ thuật tiên tiến trên thế giới), Nhật Bản là quốc gia có tuổi thọ bình quân cao nhất.
Theo thông tin của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, năm 2020, tuổi thọ bình quân ở nam giới là 81.64 và nữ giới là 87.74. Con số này vẫn tiếp tục có xu hướng tăng trong những năm tới đây.
Tuổi thọ bình quân tại Nhật Bản cao do tỉ lệ tử vong bởi các bệnh tim thiếu máu cục bộ và ung thư (đặc biệt là ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt) thấp hơn các quốc gia khác. Tỉ lệ tử vong thấp cũng nhờ tỉ lệ béo phì, tiêu thụ thịt đỏ thấp. Họ chủ yếu ăn cá và các thực phẩm từ thực vật như đậu nành, trà xanh. Tại Nhật Bản, tỉ lệ béo phì chỉ ở khoảng 4.8% ở đàn ông và 3.7% ở phụ nữ. Trong khi đó, tại Canada, tỉ lệ này ở nam giới là 24.6% và nữ giới là 26.2% (Chỉ số BMI >=30). Béo phì là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh tiểu đường, ung thư và tim mạch.
So với các nước còn lại trong G7 như Canada, Pháp, Italia và Mỹ, người Nhật Bản tiêu thụ thịt đỏ ít hơn hẳn (đặc biệt là thịt bò), các chế phẩm từ sữa, đường, các chất tạo ngọt, trái cây và khoai tây. Họ chủ yếu ăn các loại cá, hải sản, gạo, đậu nành và trà xanh. Theo FAO (Food and Agriculture Organization – Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc), trong năm 2017, người Nhật Bản chỉ tiêu thụ khoảng trung bình 2697 calo mỗi ngày.
Nguồn: FAO data: FAOSTAT (Food and agriculture data)
Chế độ ăn uống của người Nhật chủ yếu là nạc và cân bằng, các thực phẩm chủ yếu là cá giàu omega, gạo, ngũ cốc nguyên hạt, đậu phụ, đậu nành, miso, rong biển và rau. Tất cả những thực phẩm này đều chứa ít chất béo bão hòa và đường, giàu vitamin, khoáng chất giúp giảm nguy cơ mắc ung thư và các bệnh tim mạch.
Ngay từ khi còn trẻ, các trường học tại Nhật Bản đã tuân theo hướng dẫn chế độ ăn uống lành mạnh với những bữa trưa nhiều rau củ, trái cây và rất ít đường tinh luyện. Học cách ăn uống cân bằng từ khi còn nhỏ giúp họ có một cơ thể khỏe mạnh.
Dưới đây là một số gợi ý giúp bạn có một chế độ ăn uống lành mạnh giống người Nhật Bản.
Người Nhật Bản ăn ít thịt hơn người dân Canada khoảng 46%, bù lại họ ăn cá và hải sản (giàu axit béo omega-3). Sự khác biệt đáng kể này dẫn đến việc giảm lượng axit béo bão hòa trong chế độ ăn uống, nhờ đó giảm nguy cơ mắc bệnh thiếu máu cục bộ cơ tim và đột quỵ.
Đậu nành là một loại thực phẩm được tiêu thụ chủ yếu ở Châu Á, trong đó có Nhật Bản. Ở đây, đậu nành được nấu chín hoặc chế biến bằng cách lên men như nước tương, tương miso, natto, hoặc đông tụ sữa đậu nành thành tào phớ. Đây là nguồn cung cấp nhiều isoflavone – hoạt chất có đặc tính chống ung thư và có lợi cho sức khỏe tim mạch tốt. Người châu Á tiêu thụ isoflavones có khả năng giảm nguy cơ ung thư vú và tuyến tiền liệt.
Người dân Nhật Bản tiêu thụ tương đối ít đường và tinh bột, điều đó giải thích phần nào lí do tỉ lệ mắc các bệnh liên quan đến béo phì như thiếu máu cơ tim và ung thư vú thấp hơn các nước khác.
Người Nhật đã uống rất nhiều bột trà xanh matcha trong nhiều thế kỉ. Loại thức uống cổ xưa này rất giàu chất chống oxy hóa, giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và ngăn ngừa ung thư. Trà xanh cũng giúp tiêu hóa nhanh, tiêu hao năng lượng, điều hòa huyết áp, bảo vệ các tế bào màng và làm chậm quá trình lão hóa tế bào.
Bí quyết tạo nên sức mạnh của trà matcha là ở quy trình sản xuất. Khi những búp trà non xuất hiện, chúng sẽ được che chắn để tránh ánh sáng mặt trời (kĩ thuật canh tác dưới bóng râm). Quá trình ức chế quang hợp diễn ra khiến cho búp trà chuyển hóa tannin thành theanine nhiều hơn, làm tăng hàm lượng chất diệp lục và chất oxy hóa.
Trong thực tế, rất nhiều người ăn mà không tập trung hoặc không không để ý tới cách thức ăn, vừa ăn vừa hoạt động khác hay ăn quá no, v.v. “Bí quyết để sống lâu và khỏe mạnh” không chỉ nằm ở “ăn những gì”, mà còn là tập trung vào cách bạn ăn uống. Có một câu nói phổ biến của người Nhật là “hara hachi bun me”, khuyên mọi người chỉ nên ăn đến khi đã no 80%. Nghiên cứu cho thấy rằng các vi sinh vật sống trong ruột có thể làm thay đổi quá trình lão hóa. Nếu sức khỏe đường ruột không tốt sẽ gây ra phản ứng viêm trong cơ thể, có thể sẽ dẫn đến các tình trạng như đột quỵ, mất trí nhớ và bệnh tim. Thường mất ít nhất 20 phút để não bộ nhận biết rằng bạn đã no. Vì vậy, người Nhật sử dụng “hara hachi bun me” để nhắc nhở bạn ngừng ăn trước khi quá no.
Khẩu phần ăn ít hơn và ăn chậm hơn cũng là bí quyết kéo dài tuổi thọ của người Nhật.
Chúng ta đều biết rằng lối sống ít vận động có thể dẫn đến sự trì trệ, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và khó kéo dài tuổi thọ. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng hơn 2 triệu người ở Anh sẽ phải sống với hơn 4 bệnh mãn tính trong 20 năm bởi lối sống thiếu vận động. Người dân Nhật Bản luôn giữ cho cơ thể khỏe mạnh, dẻo dai bằng cách kết hợp vận động trong các hoạt động thường nhật của họ.
Có khoảng 98% trẻ em ở Nhật Bản đi bộ hoặc đạp xe tới trường học. Tuyến đường hàng ngày đi làm cũng rất nhộn nhịp, với hầu hết mọi người đi bộ hoặc đạp xe đến ga tàu và sau đó đi bộ đến nơi làm việc.
Bạn cũng có thể thấy là họ thường ngồi trong tư thế quỳ gối, hay còn được gọi là kiểu ngồi “seiza”. Đây là kiểu ngồi truyền thống, tư thế này liên quan đến việc tựa vào ống chân, đặt bàn chân của bạn bên dưới mông giúp duy trì sức mạnh và sự linh hoạt.
Tầm quan trọng của hoạt động thể chất hàng ngày vẫn tiếp tục được duy trì trong những năm cuối đời của người Nhật. Bạn sẽ thấy nhiều người già vẫn thường đi bộ hoặc đạp xe xung quanh khu họ sống.
Lối sống Ikigai (được dịch là “Lí do để sống”) đặc biệt phổ biến ở Okinawa, được biết đến là “Vùng đất của những người bất tử”. Okinawa có tỉ lệ người cao tuổi lớn nhất trên thế giới. Người Okinawa rất quý trọng cộng đồng và có mối quan hệ gần gũi, thân thiết với những người hàng xóm xung quanh.
Các thành viên cao tuổi trong gia đình cũng thường được quan tâm, chăm sóc ngay tại nhà hơn là gửi đến các viện dưỡng lão. Những lợi ích về tâm lý khi sống cùng gia đình khi về già giúp mọi người hạnh phúc hơn và sống lâu hơn.
Họ tin rằng “sống có mục đích” là điều thiết yếu để cuộc sống trọn vẹn hơn. Bạn có thể tìm thấy niềm vui và mục đích trong nhiều khía cạnh của cuộc sống như giúp đỡ mọi người, ăn ngon, được đoàn tụ với bạn bè và gia đình yêu thương. Những cư dân ở đây thậm chí còn không nghĩ đến chuyện nghỉ hưu và họ có xu hướng mong muốn tiếp tục làm việc đến cuối đời.
Khoa học đã chứng minh rằng sống có mục đích dẫn đến tuổi thọ cao hơn thông qua giấc ngủ ngon hơn và tỉ lệ bệnh mãn tính thấp hơn. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc nghỉ hưu có thể dẫn đến tử vong sớm hơn, như khi bạn phải trải qua cảm giác “đột ngột thiếu mục đích trong lẽ sống”.
Ngoài những yếu tố trên, các nghiên cứu còn đưa ra giả thuyết về lợi thế di truyền. Hai gen cụ thể là DNA 5178 và kiểu di truyền ND2-237 Met đóng vai trò tiềm năng trong việc kéo dài tuổi thọ bằng cách ngăn chặn sự khởi phát của một số bệnh. DNA 5178 giúp mọi người chống lại các bệnh khởi phát ở tuổi trưởng thành như bệnh tiểu đường loại 2, đột quỵ và đau tim. ND2-237 Met còn giúp chống lại các bệnh về mạch máu não, tim mạch.
Người Nhật Bản nhiều khả năng có những loại gen này hơn mặc dù không phải ai cũng được như vậy.
Bên cạnh yếu tố di truyền, thói quen sinh hoạt (chế độ ăn uống, hút thuốc, tập thể dục, v.v.) cũng được coi là yếu tố ảnh hưởng mạnh có thể dẫn đến các bệnh lý tim mạch, đột quỵ, béo phì. Vào đầu thế kỉ 20, có một lượng lớn người Nhật Bản nhập cư đến Hoa Kì (Đặc biệt là California và Hawaii) và vùng Nam Mỹ (Brazil, Peru). Sau một vài thế hệ, người Nhật ở đây đã áp dụng cách sống của người sở tại. Trong khi Nhật Bản có tỉ lệ mắc bệnh tim mạch thấp nhất trên thế giới thì tỉ lệ này tăng gấp đôi ở những người Nhật Bản di cư đến Hawaii và tăng gấp 4 lần ở những người sống ở California theo một nghiên cứu năm 1975. Sự gia tăng này dường như có liên quan trực tiếp đến việc người di cư từ bỏ lối sống truyền thống của Nhật Bản và áp dụng các thói quen sinh hoạt của người châu Mỹ.
Bí quyết sống lâu và khỏe mạnh của người Nhật Bản cũng một phần nhờ hệ thống chăm sóc sức khỏe tuyệt vời. Nhật Bản được xếp hạng là 1 trong số những quốc gia có hệ thống sức khỏe tốt nhất trên thế giới, thậm chí được đánh giá cao hơn một số quốc gia tiên tiến khác ở châu Âu, châu Mỹ.
Bên cạnh đó, Chính phủ đã đưa ra nhiều biện pháp phòng ngừa để chăm sóc cho công dân của mình, chẳng hạn như khám sức khỏe ở trường học và nơi làm việc. Hệ thống máy móc, trang thiết bị cơ sở y tế được đầu tư khang trang, hiện đại. Các kĩ thuật y khoa, phương pháp điều trị cũng được đẩy mạnh nghiên cứu.
6.1. Tầm soát ung thư hiện đại nhất hiện nay
Nhật Bản có khả năng giúp bạn sớm phát hiện các nguy cơ mắc bệnh với xét nghiệm tầm soát ung thư AminoIndex và CANTECT.
Ưu điểm vượt trội của xét nghiệm này đó là chỉ với 5ml mẫu máu, AminoIndex có khả năng tầm soát đồng thời nhiều loại ung thư như ung thư dạ dày, ung thư phổi, ung thư đại tràng, ung thư tụy, ung thư tiền liệt tuyến, ung thư vú, ung thư tử cung, ung thư buồng trứng. Thao tác đơn giản cũng như hiệu quả cao, AminoIndex có thể khắc phục được một số hạn chế của các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh và chất chỉ điểm khối u thông thường. Xét nghiệm này dễ dàng được thực hiện cùng với các dịch vụ khám sức khỏe tổng quát, tiết kiệm được thời gian đáng kể.
Không chỉ phát hiện nguy cơ mắc các bệnh ung thư, với AminoIndex, các chuyên gia còn có thể phát hiện được nguy cơ xuất hiện một số bệnh nguy hiểm khác trong vòng 4 – 10 năm như bệnh tiểu đường, bệnh nhồi máu cơ tim hay đột quỵ.
AminoIndex có thể tầm soát đồng thời nhiều bệnh ung thư
Trong khi các chẩn đoán hình ảnh như PET chỉ có thể phát hiện ra khối u kích thước từ 5mm trở lên, thì từ khi bắt đầu phát hiện có bất thường trong xét nghiệm CANTECT đến khi hình thành khối u 1-2mm khoảng 5 – 20 năm. Đây chính là tính ưu việt của phương pháp này, giúp người có nguy cơ có thể điều chỉnh thói quen ăn uống, sinh hoạt, phòng ngừa trong thời kì tiền ung thư. Xét nghiệm này còn đặc biệt hữu hiệu trong việc đánh giá hiệu quả điều trị ung thư, đánh giá nguy cơ tái phát, di căn của ung thư sau khi phẫu thuật cắt bỏ khối u ác tính.
Xét nghiệm AminoIndex và CANTECT có thể giúp mọi người sớm phát hiện nguy cơ mắc một số bệnh ung thư để có thể phòng ngừa cũng như điều trị hiệu quả, tăng tỉ lệ thành công chữa khỏi và kéo dài tuổi thọ, nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân.
6.2. Điều trị ung thư hiệu quả bằng xạ trị ion nặng
Hiệu quả điều trị bằng phóng xạ Ion nặng
Điều trị ung thư bằng ion nặng đang mở ra những bước tiến mới trong việc điều trị bệnh ung thư. Các ion chiếu vào khối u với độ chính xác đến từng millimet và bao phủ đến 100% khối u (xạ trị bằng tia X chỉ bao quát được vùng tế bào theo đường đi của tia). Điểm vượt trội so với phương pháp xạ trị thông thường đó là các tế bào lành bao quanh khối u cũng gần như không bị ảnh hưởng, do đó, những tác dụng phụ cũng giảm đi đáng kể.
Nguồn: U.S National Library of Medicine
So với phương pháp xạ trị thông thường bằng tia X hay tia gamma thông thường, hoạt tính sinh hóa của chùm ion nặng có khả năng diệt tế bào ung thư lớn hơn đến 2, 3 lần. Hiện tại, đất nước Nhật Bản đang dẫn đầu về số lượng trung tâm xạ trị ion nặng trên thế giới và có nhiều kinh nghiệm nhất trong việc nghiên cứu cũng như áp dụng phương pháp này trong điều trị ung thư. Cụ thể, Viện Khoa học Phóng xạ Quốc gia (NIRS) ở Chiba, Nhật Bản đã điều trị cho hơn 8000 bệnh nhân ung thư bằng các ion carbon kể từ năm 1994. Kinh nghiệm lâm sàng tại NIRS cho thấy, phương pháp này đặc biệt hiệu quả trong việc điều trị các dạng khối u rắn khác nhau, bao gồm ung thư biểu mô tuyến, u hắc tố ác tính, các khối u kháng bức xạ, chậm phát triển. Hiện tại, chỉ có một số quốc gia đang điều trị bệnh nhân bằng ion carbon là Nhật Bản (chiếm hơn 40% tổng số trung tâm điều trị), Trung Quốc (Thương Hải, Lan Châu), Ý (Pavia), Đức (Heidelberg và Marburg).
Nếu bạn có nhu cầu tầm soát ung thư, khám chữa bệnh tại Nhật Bản – một trong những nền y tế phát triển, tiên tiến nhất hiện nay, hãy liên hệ ngay với IIMS Việt Nam để được hỗ trợ một cách tốt nhất. Hiện tại, IIMS Việt Nam đang triển khai dịch vụ Ý KIẾN Y TẾ THỨ 2, giúp bệnh nhân tiếp cận và trao đổi với các chuyên gia y tế quốc tế hàng đầu tại Nhật Bản thông qua hình thức trực tuyến. Chúng tôi sẽ hỗ trợ bạn một cách tốt nhất.
Xem thêm:
IIMS Việt Nam – Thành viên Tập đoàn IMS Nhật Bản – Một trong những tập đoàn y tế hàng đầu tại Nhật Bản với 140 cơ sở y tế trên khắp cả nước.
Ngoài ra, bạn đọc có thể nhấn nút Quan tâm hoặc chat với Zalo IIMS Việt Nam để cập nhật thêm các thông tin hữu ích bằng cách quét mã code QR sau:
